Overweging 20: Een feit is wat wij aannemen een feit te zijn
Overweging 20: Een feit is datgene waarvan iedereen aanneemt dat het een feit is.
Feiten, of dit nu de Slag bij Nieuwpoort of het verstandige fruit of de reputatie van Gerrit Zalm betreft, zijn nauwelijks afhankelijk van empirische waarneming, maar wel van de grootste gemene deler en een optelsom van alle delen van de gezagsketen. Een feit en dus datgene dat we voor waar houden, is vooral datgene waarvan ‘iedereen aanneemt dat het zo is.’ Over sociaal-psychologische processen als de Spiral of Silence en de zogenoemde ‘pluralistic ignorance’ zullen we nog apart komen te spreken. Voor nu komt: “You can fool all the people some of the time and some people all of the time, but you cannot fool all the people all of the time”[1] in een iets ander daglicht te staan. “You can fool all of the people all of the time” komt mogelijk dichter in de buurt. We weten ten eerste (meestal) niet waar we de ons bekende feiten vandaan hebben, en ten tweede op wiens gezag we feiten hebben aangenomen. Tegelijkertijd hebben we noch de tijd, de capaciteit, de competentie of de mogelijkheid om feiten te toetsen. Als dat laatste wel het geval is, bijvoorbeeld omdat wij ter plekke kunnen constateren of de Eiffeltoren daadwerkelijk in Parijs staat, zijn we terug bij af: dat feit is een feit. Maar op zichzelf betekenisloos.
Lees verder
We ontkomen er niet aan te constateren dat er inderdaad feiten zijn, namelijk van het type definitiefeiten. Tegelijkertijd ontkomen we er niet aan, te zien dat deze feiten zonder duiding weinig betekenen. Feiten liegen niet, heet het in de volksmond. Zo ook: de feiten spreken voor zich. Maar feiten spreken helemaal niet en kunnen dus ook niet liegen. Hoe kan een feit spreken als hij niets betekent? Als hij niets betekent, kunnen we er niets mee. Laten we aannemen dat Maurits inderdaad op die mooie zomerdag in het jaar onzes Heeren 1600 in Nieuwpoort was. Wat kunnen we daarmee? Ieder mens is q.q. op enig tijdstip ergens. Uzelf bent nu ergens en ik weet zelfs wat u aan het doen bent: deze Overweging aan het lezen. Nogmaals: wat kunnen we daarmee? ‘Iemand is op enig tijdstip ergens’ is een lege mededeling, zelfs als men er namen en data aan toevoegt. Wat wij doen om dit probleem op te lossen is het toekennen van betekenis.
‘Automobilist verliest macht over het stuur’, meldt de politie bijvoorbeeld. Dat zijn feiten, maar we kunnen er niet veel mee. Er moeten meer feiten bij. De slachtoffers zijn een vrouw die om het leven komt, haar man en een kind van elf die zwaar gewond naar het ziekenhuis gebracht worden en een licht gewond jongetje dat daarna naar huis mocht. ‘In het belang van het onderzoek’ zal de politiewoordvoerder ons de komende dagen vermoedelijk niet wijzer maken. Maar dit vacuüm wordt door betrokkenen en niet-betrokkenen zelf gevuld. De gebeurtenis wordt op straat, in winkels, in tweets sociaal geconstrueerd. De beslissing van de politie om verder geen mededelingen te doen en de duiding achterwege te laten is begrijpelijk, maar voor de regie op de betekenisverlening belemmerend. Hoe groot was niet de nationale opluchting, toen de moordenaar van Pim Fortuyn géén nieuwe Nederlander, meer in het bijzonder geen Marokkaan bleek te zijn?
[1] Abraham Lincoln, 16e president van de Verenigde Staten, 1861-1865
Klap in
Geef een reactie