Overweging 3: Een slechte reputatie trotseert de eeuwen…

Leerstuk 3: Reputatie. De rol van (wetenschappelijk) woord en (herhaald) beeld

Vraag: kan je jezelf beschermen tegen reputatieschade?

Keizers en koningen weten sinds mensenheugenis hun reputatie op waarde te schatten en hieraan te werken. Julius Caesar, en vele keizers na hem, ontpopte zich als schrijver, getuigend van zijn strategisch inzicht en eminentie als veldheer[1]. Keizer Augustus stelde een lijst op van zijn goede werken[2], die hij vervolgens tentoonstelde teneinde de beeldvorming rond zijn persoon in positieve zin te beïnvloeden. De Franse president Mitterand liet acht architectonische hoogstandjes bouwen: de Grands Travaux.

En zo velen meer. Doen ze dat niet, dan loopt het rampzalig af. Dan doet de opponent het en die is dan misschien lang niet mals. De cause célèbre van de behartiging van een reputatie en de hardnekkigheid van een slecht imago, is het koningschap van de 15^e eeuwse Engelse koning Richard III, wiens reputatie na zijn dood werd verwoest, vooral door geschiedschrijver Thomas More. In plaats van televisie en andere vormen van publiciteit fungeerde William Shakespeare met zijn Tragedie Richard III[3] als dragend medium, als een verhaal waarvan de beelden telkenmale ten tonele gevoerd werden. En herhaald en herhaald. Van de herhaling, de onweersproken herhaling bovendien, wint het verhaal aan ervaren waarheid. Richard III zou een wrede vorst en moordenaar van zijn neefjes Edward en Richard zijn. More baseerde in deze casus naar verluidt zijn eigen gezag terzake onder meer op de claim dat hij een tijdgenoot van Richard III was. Dat viel strikt feitelijk wel mee. More was een jaar of zeven toen Richard omkwam bij de Slag om Bosworth in 1485, en schreef zijn History of King Richard III zo’n 25 tot 30 jaar later (1510-1518). Om nog maar te zwijgen van Shakespeare, die The Tragedy, zonder nog levende getuigen, goeddeels gebaseerd op het werk van More, zelfs honderd jaar later schreef, in 1592. Het zou tot 1951 duren voordat iemand durfde te opperen dat het wel eens niet waar kon zijn en dat de neefjes niet, althans niet door Richard, vermoord waren[4]. Nog weer zestig jaar later kwam pas de echte rehabilitatie op gang[5], resulterend in de vondst van het stoffelijk overschot van de vorst en een herbegrafenis op een prominente plaats in de kathedraal van Leicester. Een verwoeste reputatie is net zo immuun voor tegensprekende feiten, als een ijzersterke reputatie die talloze incidenten verdraagt en de eeuwen trotseert.

Volgende keer: …en een goede reputatie (trotseert de eeuwen) ook

[1] Commentarii de bello civili.

[2] Res Gestae

[3] William Shakespeare, The Tragedy of Richard III, (1592) Oxford: Oxford University Press 2008.

[4] Josephine Tey, The Daughter of Time, New York: Simon & Schuster 1951/1995.

[5] Ph. Langley & M. Jones, The Search for Richard III, the King’s Grave. London: John Murray Publishers 2013.