Overweging 9: Gestolde feiten

Hoewel het feit jarenlang stand hield, verdwenen de benodigde aanvullende feiten van de kaart en de betekenis zelf allengs helemaal. Het gaat bij De Slag om een geheel mislukte militaire expeditie, “door Maurits van Nassau in de zomer van 1600 tegen zijn wil, maar op last van de Staten-Generaal ondernomen met het doel zich meester te maken van alle Vlaamse kuststeden tot en met Duinkerken, de kapersnesten aldaar uit te roeien en het door de aartshertogen belegerde Oostende te ontzetten.”[1] Geheel mislukt, maar “toch vestigde de Slag bij Nieuwpoort Maurits’ faam in Europa, evenzeer als de uitkomst ten goede kwam aan zijn binnenlands prestige.”[2] Het overhaaste vertrek, het kiezen uit twee kwaden, het voorkomen van erger: het werd (kennelijk) gepresenteerd als geniale strategie. Vierhonderd jaar na dato moeten de Nederlanders het hebben van de overlevering, verhaal na verhaal. Sommige verhalen worden dan groter, dit verhaal schrompelde ineen tot de enkele feiten van tijd, plaats en handeling, waar de meeste Nederlanders bij benadering niet (meer) van weten waar dat over ging.

We zouden ook kunnen zeggen: goed management van verwachtingen van Maurits, of goede voorstelling van zaken tijdens en achteraf. Een goede bondscoach doet dat ook. “Zelden zal het Nederlands elftal met zo’n laag verwachtingspatroon hebben toegewerkt naar een WK. De scepsis is meteen na de loting in december al groot. De 2-0 oefennederlaag in maart tegen Frankrijk en het matige spel tegen Ecuador (1-1), Ghana (1-0) en Wales (2-0) zorgen ervoor dat de kansen op het overleven van de groepsfase, met Australië, Chili en Spanje als tegenstanders alleen maar lager worden geschat. (…) Vooral het voetbal in balbezit laat veel te wensen over. Alleen als het Nederlands elftal bij een achterstand omschakelt naar 4-3-3, is het in staat wedstrijden te domineren. En toch begint Van Gaal elke keer weer met een 5-3-2-formatie, met het oog op defensieve zekerheid. Hoewel het brons oplevert, zijn de criticasters legio. Ook Guus Hiddink stelt bij zijn presentatie als opvolger van Van Gaal dat het anders moet. Maar juist het eerste half jaar onder Hiddink bewijst dat de keuzes van zijn voorganger gerechtvaardigd waren. De tekortkomingen van Oranje werden in Brazilië uitstekend gecamoufleerd.”*** Zo nadrukkelijk in de communicatie geprofileerd ook, dat de behaalde derde plaats gevierd werd alsof het Wereldkampioenschap binnengesleept was.

Precies vierhonderd jaar na de Slag bij Nieuwpoort kent Nederland twee kabinetten die bekend komen te staan als de ‘paarse Kabinetten’ (1994-1998 en 1998-2002). Over de herkomst van het woord paars in dit verband bestaat geen consensus, maar algemeen wordt aangenomen dat het hier gaat om de kleurmenging blauw van liberaal en rood van de sociaal-democraten. Tot zover de gestolde feiten. Wie de woordcombinatie nog kent associeert ze meestal met de introductie en de framing van het ‘neo-liberalisme’. Vertrekkend PvdA-senator Klaas de Vries: “Ik geloof werkelijk niet dat Paars nu zoveel aan die introductie heeft bijgedragen. Ik herinner me een bizar voorstel dat de ministerraad bereikte om het drinkwater te privatiseren. Kan je nagaan! Zo’n basisvoorziening als drinkwater! Dat is dus afgeschoten. Ik heb zelf de afspraak uit het regeerakkoord dat de uitkeringsorganen min of meer geprivatiseerd zouden worden niet uitgevoerd. Dat is gewoon het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen, het UWV, geworden. Nee, over Paars bestaat volgens mij echt een onjuist beeld.”**** Slag bij Nieuwpoort, ‘paars’, het zijn gestolde woorden, gebeiteld in ons hersenschors, waar ze slecht uitwisbaar zijn. Maar als het gestolde woord als een handschoen past op de organisatie, die er dan met recht ‘eigenaar’ van is, is het een bezit van onschatbare waarde.

Volgende keer: Van feiten en betekenis

[1] P. Geyl, Geschiedenis van de Nederlandse Stam, 1948:318-319.

[2] M. Vlyminck, Het beleg van Nieuwpoort, 1977.

***Voetbal International, december 2014

****K. de Vries, Trouw, 9 mei 2015

Klap in